Faza dowodzenia stanowi główną część procesu o stwierdzenie nieważności małżeństwa. Bez środków dowodowych nie można bowiem rozpocząć instancji, ani prowadzić procesu. To właśnie ze zgromadzonych w danej sprawie dowodów sędzia czerpie argumenty do osiągnięcia pewności moralnej, koniecznej do wydania danego rozstrzygnięcia. Powód, który żąda sądowego uznania swojego prawa nie może ograniczyć się tylko do podania sędziemu samych faktów, na których prawo to się opiera, nie przedkładając żadnych dowodów w sprawie.
Dowody z zeznań stron
Zeznania stron zostały ustalone najwyżej w ogólnej klasyfikacji dowodów. Podlegają one jednak ocenie sędziego ze względu na wiarygodność strony i spójność składanych zeznań. Aby więc zeznania były bardziej wiarygodne odbiera się od świadków przysięgę, będącą uroczystym zobowiązaniem strony zeznającej, że będzie mówiła tylko prawdę.
Dużą mocą dowodową cieszy się przyznanie sądowe strony, będące stwierdzeniem jakiegoś faktu, którego strona dokonała spontanicznie lub w odpowiedzi na pytanie sędziego.
Pełną moc dowodową posiada natomiast przyznanie pozasądowe, czyli stwierdzenie jakiegoś faktu, dokonane przez stronę poza sądem i w czasie niepodejrzanym, czyli wtedy kiedy nie było jeszcze zamysłu wszczęcia procesu.
Warto pamiętać o tym, że w przypadku procesów o stwierdzenie nieważności małżeństwa od stron wymaga się przytoczenia konkretnych faktów i sytuacji mających miejsce przed zawarciem małżeństwa lub krótko po jego zawarciu. Strony są więc głównie pytane o ich znajomość przedślubną, motywy zawarcia małżeństwa, relacje panujące w ich rodzinach generacyjnych, czas narzeczeństwa, przygotowania do ślubu i wesela oraz relacje między małżonkami krótko po zawarciu małżeństwa.
Dowody z dokumentów
Dowody z dokumentów są najpewniejszymi środkami dowodowymi, nie podlegają one możliwości takiej subiektywizacji, jak inne środki dowodowe.
W procesach o stwierdzenie nieważności małżeństwa dopuszczane są różnego rodzaju dowody z dokumentów, które mają znaczenie w sprawie. Mogą być nimi dokumenty urzędowe, dokumenty prywatne, listy, dokumentacja medyczna, itd. Sądy kościelne wymagają, aby wraz ze skargą powodową zostały złożone następujące dowody z dokumentów:
- świadectwo zawarcia chrztu strony powodowej,
- świadectwo zawarcia małżeństwa stron,
- wyrok rozwodowy.
Dziwnym wydaje się wymóg przedłożenia wyroku rozwodowego. Pozwala on jednak sędziemu kościelnemu w osiągnięciu pewności moralnej co do rozpadu wspólnoty małżeńskiej.
Dowód z zeznań świadków
Wartość dowodowa zeznań danego świadka będzie zależała od jego zdolności do przypominania sobie określonych faktów czy okoliczności, na co wpływ może mieć wiek osoby, ewentualne jej choroby oraz upływ czasu.
W procesach o stwierdzenie nieważności małżeństwa zeznania świadków mają szczególne znaczenie, więc sędzia winien poświęcić im szczególną uwagę. Niektóre osoby znające fakty zaskarżonego małżeństwa nie chcą składać zeznań, dlatego winno się takie osoby zachęcać, gdyż zeznania te mogą przyczynić się do uzyskania przez sędziego prawdy o zaskarżonym małżeństwie. Takie zeznania są również obowiązkiem sumienia i winny być widziane jako dobry uczynek.
Sędziowie zadają świadkom pytania odnoszące się głównie do przedślubnej znajomości stron oraz relacji między stronami. Znacznie większą moc dowodowa będą miały zeznania tzw. świadków naocznych, którzy byli bezpośrednimi uczestnikami danych wydarzeń lub bezpośrednio je obserwowali. Niemniej jednak, bardzo dużą moc dowodową mają również zeznania tzw. świadków pośrednich, którzy znają daną sprawę tylko z opowiadań stron.
Bibliografia
- A. Bartczak, Dokument jako środek dowodowy w procesie małżeńskim, Łódzkie Studia Teologiczne 22 (2013), s. 3-13.
- J. Krukowski, Dokument, w: M. Sitarz, Leksykon Prawa Kanonicznego, Lublin 2019, s. 574-576.
- T. Rozkrut, Dowody w kanonicznym procesie małżeńskim według Instrukcji Dignitas connubii, w: Proces małżeński według Instrukcji Dignitas connubii. Materiały z ogólnopolskiego spotkania pracowników sądownictwa kościelnego w Gródku nad Dunajcem w dniach 13-14 czerwca 2005 roku, Tarnów 2005, s. 92-111.
- R. Sobański, Czy dokumenty prywatne zdobyte w sposób niegodziwy są dopuszczalne jako dowody w kanonicznym procesie o nieważność małżeństwa?, Ius Matrimoniale 8 (14) (2003), s. 133-145.
