Instrukcja procesowa Dignitas Connubii (Godność małżeństwa) jest zbiorem norm, które mają służyć sądom kościelnym przy orzekaniu spraw dotyczących nieważności małżeństwa. Została ona przygotowana na polecenie św. Jana Pawła II i opublikowana w 2005 roku.
Ta instrukcja to dokument procesowy o charakterze praktycznym, tj. pewnego rodzaju vademecum, które ma służyć jako przewodnik w sporządzaniu procesów o nieważność małżeństwa.[1] Dokument ten nie ma charakteru normatywnego. Nie jest więc kodeksem normującym tematykę nieważności małżeństwa. Ma on raczej charakter wyjaśniający i doradczy. W Instrukcji nie tylko zgromadzone są przepisy kodeksowe z tego zakresu, ale są do nich dodane również komentarze i wyjaśnienia, konieczne do właściwego stosowania tych przepisów.
Kodeks Prawa Kanonicznego normuje proces sporny. Instrukcja procesowa Dignitas Connubii wskazuje natomiast w jaki sposób i w jakiej mierze należy te przepisy stosować w procesach o stwierdzenie nieważności małżeństwa. Zaznacza, że procesy takie nie są procesami stricte spornymi, dlatego wprowadza również normy specjalne, które należy stosować podczas procesów o nieważność małżeństwa.
Instrukcja Dignitas Connubii stanowi nie tylko kumulację przepisów kodeksowych dotyczących stwierdzenia nieważności małżeństwa, które rozsiane są po całym kodeksie, ale również nawiązuje do praktyki sądów kościelnych od czasu wejścia w życie kodeksu. Nie powtarza jedynie unormowań kodeksowych, ale zawiera też ich interpretacje oraz nowe dyspozycje proceduralne. Z powodu nowości, jakie niesie omawiany dokument, czy też zmian jakie on wprowadza w obowiązujących przepisach, Dignitas connubii nie jest typową instrukcją. Zawiera elementy ustawy. [2]
W swych unormowaniach Instrukcja zwraca uwagę na zagadnienia takie jak: zasadniczy cel procesu małżeńskiego, jakim jest stwierdzenie, czy małżeństwo było zawierane ważnie, osiągnięcie przez sędziów pewności moralnej koniecznej do wydania wyroku, zakres działalności adwokatów kościelnych, pełnomocników, obrońcy węzła i promotora sprawiedliwości czy notariusza. Dignitas connubii wskazuje również procedurę przesłuchania stron i świadków, przeprowadzania postępowania dowodowego, terminy pojawiające się na każdym etapie procesu oraz możliwość apelowania stron wraz z przedstawieniem procesu apelacyjnego.
Literatura
A. Stankiewicz, Geneza i ogólna charakterystyka instrukcji Dignitas Connubii, w: Proces małżeński według Instrukcji Dignitas connubii. Materiały z ogólnopolskiego spotkania pracowników sądownictwa kościelnego w Gródku nad Dunajcem w dniach 13–14 czerwca 2005 roku, red. T. Rozkrut, Tarnów 2006, s. 26.
P. Kroczek, Ocena instrukcji „Dignitas connubii” z perspektywy sztuki legislacji, Prawo kanoniczne: kwartalnik prawno-historyczny 58/1, 2015, s. 100.
